Hardloopnieuws

Nederlandse ultraloopster Prisca Vis finisht in Badwaterrace

Mountain Peak Fitness. Facebookfoto Mountain Peak Fitness

Door Dik Jagersma

"The most grueling race on earth" noemen de organisatoren hun race, die al sinds 1987 midden in de zomer op de heetste plek van de aarde wordt gelopen. "Death Valley" is de toepasselijke benaming van dit gebied in California en Nevada, dat ten westen van Las Vegas ligt. In temperaturen die kunnen oplopen tot meer dan 50° C moet een afstand worden overbrugd van 135 mijl, ruim 217 km. Voor het eerst in de bijna dertigjarige geschiedenis van deze loop stond er een landgenote aan de start. Dat avontuur van Prisca Vis uit Nieuw Vennep liep heel goed af: ze wist ruim binnen de gestelde limiet de finish te bereiken.

In Nederland ligt de focus meer op de Spartathlon

In ons land was lange tijd maar weinig bekend over die gekke woestijnrace in Amerika. Dat kan te maken hebben gehad met de grote afstand tot de plaats van handeling, de Amerikaanse westkust. Maar vermoedelijk is het ook gekomen doordat onze ultrapioniers al snel in de ban raakten van de enkele jaren eerder ontstane Spartathlon. De historische wortels van de loop tussen Athene en Sparta spraken hier enorm tot de verbeelding. Dit was immers een loop die al door de grote historicus Herodotus was beschreven. Daarmee stond de Spartathlon wat historische grondslag betreft een stuk steviger in z'n schoenen dan de populaire marathon, met dat eeuwen later ontstane verhaaltje over een boodschapper die na pakweg 40 km al dood neergevallen zou zijn. Ook de successen van Ron Teunisse in de Griekse klassieker, door hem later pakkend beschreven in zijn columns in het blad Runners World, trokken de aandacht van de groeiende groep ultralopers in ons land. En Griekenland was bovendien goed te bereizen.

Veel landgenoten namen in 1999 voor het eerst kennis van "Badwater 135", toen Kees Kooman er een prachtig verslag over schreef in het septembernummer van Runners World. Dat verhaal heeft nog lang op de eigen website van Kooman gestaan, maar is nu helaas verwijderd. Wel is het opgenomen in het boek "Abebe Bikila: en 20 andere mooie verhalen uit 20 jaar Runner's World".  In 1999 werd bovendien de film "Running on the Sun" gemaakt, die nog steeds via YouTube te bekijken is. Door die film is de internationale bekendheid van Badwater enorm toegenomen, en stegen de deelnemersaantallen. Maar de organisatie heeft nooit meer dan 100 deelnemers toegelaten.

Het laagste punt van Noord-Amerika Foto Wikimedia

Het ontstaan van Badwater 135

Badwater begon in 1987 met een uitdaging tussen vijf Engelse en Amerikaanse lopers, om van het laagste punt in Noord-Amerika (Badwater Basin, 85 meter beneden zeeniveau) naar het hoogste punt te lopen (Mount Whitney, 4421 meter). Die afstand naar de top leverde een afstand van 146 mijl op, en de Engelse Eleanor Adams (inderdaad, een vrouw!) was na bijna 53 uur als eerste boven. De twee laatsten kwamen pas na 126 uur aan. In 1988 (het jaar dat Ron Teunisse verkeerd liep in de Spartathlon en tweede werd) begonnen acht lopers aan Badwater, waarvan er vier de top van Mount Whitney haalden. Hiermee was een traditie geboren, al zou men vanaf 1990 niet meer doorlopen naar de top van Mount Whitney, maar naar de op 2533  meter gelegen Whitney Portal. Daarmee werd de afstand gereduceerd tot 135 mijl. Voor het verkrijgen van de "buckle", de gesp voor finishers, werd een tijdslimiet ingesteld, die in enkele jaren van 70 naar 45 uur verschoof, om uiteindelijk op 48 uur terecht te komen. Wie binnen de 60 uur arriveerde werd nog wel als finisher genoteerd, maar kreeg geen buckle.

Het aantal deelnemers lag meestal tussen de twintig en dertig. Maar in 2000, na het verschijnen van de film over Badwater, stonden er ineens 69 lopers aan de start, met veel deelnemers uit Europese landen. Voor het eerst ging men toen van start in drie groepen, om zes, acht en tien uur 's ochtends.

In 2002 werd de wedstrijd gewonnen door Pam Reed, een vrouw die alle andere 78 deelnemers vele uren achter zich liet. De nummer twee had een achterstand van maar liefst 4 uur en 40 minuten. Een jaar later won ze opnieuw overtuigend, in een extreem hete editie. Alleen Dean Karnazes lag op minder dan een half uur, de rest lag vijf uur of meer achter. Nog altijd is Pam Reed de enige vrouwelijke winnaar van Badwater 135.

Het podium bij de Spartathlon van 2007: Valmir Nunes, Scott Jurek en Piotr Kurylo. Nunes en Kurylo haalden dit jaar de finish niet bij Badwater 135.

In 2006 won Scott Jurek zijn tweede Badwater-titel op rij, maar het bijzondere was dat hij twee maanden later ook nog de Spartathlon wist te winnen. Daardoor kregen  internationale toppers ineens meer oog voor Badwater. Het jaar erop (2007) zette de Braziliaan Valmir Nunes (die al wereldkampioen 100 km en winnaar van de Spartathlon was geweest) een nieuw parcoursrecord neer voor Badwater, een record dat nog steeds niet verbeterd is (22.51.29, bijna twee uur sneller dan de tijd van Jurek). Zijn poging om twee maanden later ook de Spartathlon te winnen mislukte. Scott Jurek (die Badwater had gemeden) was daar opnieuw de sterkste, en Nunes werd derde. Hierna waagden toppers zich niet weer aan zo'n gewaagde dubbelslag. De ervaringen van "Mister Spartathlon" Hubert Karl (inmiddels al 18 keer gefinisht) in 2008 vormden een nieuwe waarschuwing. In de vier jaar ervoor was Karl steeds bij de eerste twintig in de Spartathlon gefinisht, en zijn resultaat bij Badwater was ook uitstekend (zesde). Maar in Griekenland bleef hij dat jaar met een 80e plaats duidelijk onder zijn gebruikelijke niveau.

Veiligheidsnormen bedreigen voortbestaan

De organisatie van Badwater besloot in 2011 om af te stappen van de cut-off van 60 uur. Voortaan was er maar één cut-off tijd meer van 48 uur. Alle officiële finishers krijgen nu dus de befaamde buckle. Maar na de editie van 2013 zag de toekomst van het evenement er ineens heel somber uit. Death Valley National Park, de beheerder van het gebied, had geconstateerd dat er daar steeds meer sportwedstrijden plaatsvonden, en wilde eerst een grondig onderzoek instellen naar de veiligheidsaspecten van uitputtende sportevenementen in met name de laagste en heetste sector. In afwachting van dat onderzoek werd er een moratorium ingesteld: geen sportevenementen in het gevaarlijkste deel van het park. Voor Badwater 135 betekende dit dat er niet meer gestart kon worden bij Badwater Basin, terwijl de naam en faam van het evenement juist daarop gebaseerd zijn. In 2014 liet men de race wel doorgaan, maar met een aangepaste route die alleen in de hoger gelegen delen liep.

Het bewuste veiligheidsrapport kwam eind augustus 2014 uit, en bevat veel voorschriften die haaks staan op de ontstane cultuur bij Badwater 135. Meest opvallend is het verbod om in de periode van 14 juni tot 9 september tussen 10 uur 's ochtends en zonsondergang evenementen te houden in parkgedeelten beneden 2000 voet (ruim 600 m). Nachtelijke activiteiten mogen vanwege de zichtbaarheid alleen tijdens volle maan plaatsvinden. Verder wordt er een waslijst van restricties en verplichtingen opgesomd, waarvan vele een eind maken aan gedragingen die zo typerend voor Badwater 135 waren. Omdat de wedstrijd geen verzorgingsposten kent, zijn de deelnemers geheel aangewezen op de eigen (verplichte) crew. Sommige lopers werden begeleid door meerdere auto's, soms ook riante campers. Zoals bij veel lopen in Amerika zijn op het grootste deel van de route ook nog pacers (gangmakers) toegestaan, zodat een deelnemende loper soms geheel schuil ging in een groepje pacers, terwijl aan de andere kant van de weg een begeleidende auto in hetzelfde langzame tempo mee reed. Zulke taferelen horen nu tot het verleden. Per loper is slechts één begeleidende auto toegestaan, die bepaalde maximum afmetingen niet mag overschrijden, en hooguit vier inzittenden mag hebben. Er mag slechts één pacer tegelijk assistentie verlenen, en die mag enkel voor of achter de deelnemer lopen, niet ernaast. Begeleiders moeten ook overdag hoog zichtbare kleding dragen, en mogen niet meer langzaam meerijden. Alleen op plaatsen waar dat kan mag men aan de rechterkant parkeren, als alle wielen van de weg af zijn. Enzovoort, enzovoort.

De organisatie kiest eieren voor z'n geld

Om de meest in het oog springende aspecten van hun fameuze race te kunnen behouden, heeft de organisatie de opzet ervan en de bijbehorende regels flink moeten aanpassen. Ze hadden weinig keus, want met een weigering zou hun kind met (het) badwater zijn weggegooid. In het Badwater Magazine 2015 nemen de nieuwe Race Rules maar liefst vijf pagina's in beslag, terwijl er ook nog vele pagina's over de gevaren van het lopen in de hitte in staan. Om toch te kunnen starten bij Badwater Basin vindt de start voortaan 's avonds plaats, vanaf zonsondergang. Nog steeds in drie groepen, maar nu met anderhalf uur verschil: acht uur, half tien en elf uur. Uiterlijk om 10 uur de volgende ochtend moeten alle lopers het 50,5 mijlpunt hebben bereikt (vanaf dat punt ligt de route boven de 2000 voet). Het zal voor de organisatoren wel even slikken zijn geweest om dit te accepteren, want het meest in het oog springende aspect van de race, de verzengende hitte in het eerste en laagste gedeelte, zijn ze definitief kwijt. Nieuw is dat overigens niet: ook in de periode van 1990 tot 1995 werd er 's avonds gestart, maar dat werd al snel niet voor volwaardig aangezien. Bij de Data Analyses van 1990 tot heden op de Badwater-site staat het volgende: "1990-1995. The race began in the evening, which is, by all accounts, faster. Thus course records are not noted above." Werd een start in de avonduren eerst nog te gemakkelijk beschouwd om een parcoursrecord te kunnen erkennen, vanaf dit jaar is het de (afgedwongen) norm geworden. De startdatum is nu ook variabel geworden, omdat die samen moet vallen met volle maan. Dat leidde dit jaar tot een start op dinsdagavond 28 juli. Ook alle andere voorschriften van Death Valley National Park zijn overgenomen, en de organisatie deed een klemmend beroep op de deelnemers om zich daar ook aan te houden, omdat anders voor komende jaren wellicht geen vergunning meer wordt verleend.

Een wedstrijd met verrassingen

Om deel te kunnen nemen moet je niet alleen bepaalde ultraprestaties hebben verricht, maar ook nog door een ballotage komen. Badwater is een "invitational race". Lopers die geen podiumplaatsen bij enkele geselecteerde ultra's kunnen overleggen, of $7500 voor een goed doel kunnen doneren, moeten maar hopen dat ze worden uitgenodigd. De criteria daarvoor blijven vrij duister. Er worden heel wat persoonlijke vragen gesteld, en van Amerikaanse gegadigden wordt soms verwacht dat ze eerst een keer als crewlid van een andere loper optreden. Dit jaar zag het uitverkoren deelnemersveld (97 lopers uit 24 landen) er behoorlijk sterk uit met de winnaar van vorig jaar Harvey Lewis, en oud-winnaars als de houder van het parcoursrecord Valmir Nunes. En onder de 29 vrouwen bevond zich niet alleen Alyson Venti, de winnares van 2014, maar ook de inmiddels legendarische Pam Reed. Door de start in de avonduren zijn sommigen misschien gaan dromen van snellere tijden dan anders, maar deze loop blijft grillig en moeilijk voorspelbaar. Een iets te overmoedige start kan je in de hitte overdag behoorlijk opbreken. "Defending champion" Lewis ging het snelst uit de startblokken, en werd bij het 17 mijlpunt op enkele minuten gevolgd door o.a. Piotr Kurylo en Pete Kostelnick. Na 72 mijl ging Valmir Nunes aan de leiding, met een voorsprong van enkele minuten op Kostelnick. Lewis lag toen al weer 80 minuten achter, en Kurylo  zelfs bijna vijf uur. Nunes ging voortvarend door, en na 90 mijl was zijn voorsprong niet alleen tot 30 minuten gegroeid, maar was hij ook bijna 40 minuten sneller dan zijn parcoursrecord uit 2007. Blijkbaar heeft hij zijn mogelijkheden toch wat overschat, want er zouden geen nieuwe doorkomsttijden meer van hem komen. Net als Kurylo kreeg hij een DNF achter zijn naam. Pete Kostelnick liep een bijzonder stabiele race, en werd overtuigend winnaar in 23.27.10, met een voorsprong van twee uur op Oswaldo Lopez (de winnaar van 2011).

De wedstrijd bij de vrouwen kreeg een soortgelijk verloop. Titelverdedigster Alyson Venti ging rap van start, had op 72 mijl bijna drie kwartier voorsprong op Nikki Wynd, maar had daar bij 90 mijl nog maar een klein kwartiertje van over. Ook bij haar was het hierna uit met de pret. Er zouden geen nieuwe doorkomsttijden volgen. Nikki Wind won vervolgens in 27.23.27, waarmee ze vierde overall werd. Met die tijd verbeterde ze ook het parcoursrecord in de leeftijdscategorie 40-49, dat op naam stond van niemand minder dan Pam Reed. Diezelfde Pam Reed (nu 54 jaar) eindigde dit jaar op de tweede plaats in een tijd van 31.24.34, goed voor een twaalfde plek overall. 

Uiteindelijk zouden 79 van de 97 deelnemers er in slagen om de finish te halen, een percentage van 81%. In de vijf jaar dat de cut-off op 48 uur is gesteld, is dat het laagste slagingspercentage. Die kale cijfers tonen dus nog niet aan dat de loop er met een start in de avonduren makkelijker op geworden is.

Archiefbeeld Prisca Vis (JKM 2010)

Prisca Vis levert een mooi opgebouwde race af

In de persoon van Prisca Vis (51) stond er dus voor het eerst een landgenote aan de start. Prisca loopt al lang mee in het ultrawereldje, en heeft speciale aanleg voor het langere werk. Maar ze is niet zo competitief ingesteld, en doet zelden of nooit mee aan wedstrijden over 100 km of 24 uur. Haar voorkeur gaat uit naar landschapslopen van punt naar punt of in een grote ronde. Ook beoefent ze de wandelsport, en mag ze zich Long Distance Walker noemen. In Nederland won ze o.a. de Zestig van Texel (2001) en de hele Jan Knippenberg Memorial (2010). Bij die JKM over 100 mijl langs de Noordzeekust vestigde ze bovendien een parcoursrecord, dat wel eens lang zou kunnen blijven staan, nu de organisatie vorig jaar is overgestapt op een kortere afstand, met zelfs een frivoliteit erbij als een overtocht per boot. De laatste jaren heeft Prisca voornamelijk (berg)trails in het buitenland gelopen, met als meest opvallende wapenfeit het finishen in de "Diagonale des Fous" op het eiland La Réunion, de gevreesde loop waarbij Guus Smit in 2002 om het leven kwam. Prisca doet het zonder begeleiding van een trainer, en haar loopagenda komt regelmatig op nogal impulsieve wijze tot stand. Badwater 135 was dus ook geen project waar jarenlang naar toe is geleefd. Toen haar partner Michel rond de jaarwisseling bedacht dat hij in augustus van dit jaar graag een autobeurs in California wilde bezoeken, keek ze eens in de ultrakalender of dat misschien te combineren viel met een leuke ultra daar in de buurt. Badwater kwam het meest in aanmerking, en toevallig stond de korte inschrijvingsperiode van slechts twee weken op het punt van beginnen. Ze besloot zich gewoon aan te melden, en half februari kreeg ze tot haar verrassing te horen dat ze was uitgenodigd. Blijkbaar is het organiseren van alle randvoorwaarden niet geheel moeiteloos gegaan, want een week voor de start verscheen op de Facebookpagina van Badwater nog de volgende oproep: "Prisca Vis of the Netherlands is in desperate need of additional crew members for the Badwater 135. Currently she only has her husband." Gelukkig meldde zich hierna al gauw een vrijwilliger aan, zodat ze toch kon beschikken over de verplichte crew van minimaal twee personen.

Prisca ging van start in de eerste groep, en is zo verstandig geweest om niet te snel te beginnen. Bij de doorkomst op 42 mijl lag ze nog op plaats 81, maar bij het 72 mijlpunt was ze al doorgeschoven naar plek 63. In het laatste deel, waarin veel hoogtemeters overwonnen moeten worden, klom ze op naar de 47e plaats overall, en een tiende plek bij de vrouwen. Prisca eindigde met haar tijd van 39.10.34 zelfs net voor Harvey Lewis, de winnaar van vorig jaar, die zijn snelle start met een geweldige inzinking heeft moeten bekopen. Na 90 mijl had Lewis nog een voorsprong van 9 uur op Prisca, maar bij de finish bleek hij er twee minuten langer over te hebben gedaan. Zulke verschillen vormen een fraaie illustratie van het grillige verloop bij zulke zware ultra's. Uit diverse berichten en foto's van het evenement krijg je wel de indruk dat de laatste dag minder heet dan gebruikelijk was. Er zijn steeds meer wolkenvelden te zien, en Prisca loopt in een shirt met lange mouwen. Bij haar finish had ze het jasje er zelfs bij aan. Na haar kwamen nog diverse deelnemers in de regen door het finishlint. Dat neemt niet weg dat Prisca een voortreffelijke prestatie heeft geleverd in één van de zwaarste ultralopen ter wereld. Ze blijft voor altijd de eerste Nederlander die deze zware tocht heeft volbracht.
 

© hardloopnieuws.nl